Wat maakt een sterk (opgave)team?
Wie gelooft er nu werkelijk dat na het geven van het ja-woord, het huwelijk één en al rozengeur en maneschijn zal zijn? De statistieken liegen er in ieder geval niet om. Ze vertellen ons dat zelfs liefde, hoe mooi het ook klinkt, niet alles overwint. Zou jij nog het huwelijksbootje instappen als je wist dat jouw sprookje bij één van de drie hoorde, dat zich binnen 10 jaar transformeert in een heuse nachtmerrie?
Natuurlijk bestaan ze wel, de succes verhalen. Toch kun je er niet van uitgaan, dat de andere tweederde wél de succesformule hebben gevonden. Hier zitten nog een hoop verstands- en vechthuwelijken tussen. Niet echt een uitnodigend promopraatje, desondanks wagen nog steeds genoeg tortelduifjes de sprong in het diepe.
Huwelijk vs opgave
Een huwelijk is een mooi voorbeeld van samenwerken op hoogste niveau met een bijna niet te vatten doelstelling. “Elkaar lief hebben en samen oud worden”, ga er maar eens aan staan. Je kunt er van uit gaan, dat je bij aanvang van het huwelijk niet weet hoe het zich gaat ontwikkelen. Dit is meteen hét kenmerk van een opgave. Een opgave heeft een grote mate van complexiteit en onvoorspelbaarheid. Het begint al bij de omschrijving van de opgave. Het heeft meestal een doelstelling die ambitieus is en tot de verbeelding spreekt. Tegelijkertijd is deze vaag en roept vooral voor de realisatie veel vraagtekens op. Neem bijvoorbeeld: “Vanaf nu zetten wij altijd het kind centraal!”. De reactie van iemand die in het onderwijs zit is dan terecht: “Dat doe ik toch al, wat ga ik dan anders doen?!”. De betrokkenen ontdekken pas onderweg wat de opgave aan impact gaat hebben op hun dagelijkse praktijk. Dit gebeurt net als bij een huwelijk, door het te doen, te ervaren en ervan te leren. Er is geen handleiding beschikbaar.
Ja, ik wil!
in goede en kwade dagen, in armoede en rijkdom, in ziekte en gezondheid..
Verliefde partners geven elkaar het ja-woord in de stelligste overtuiging dat ze het samen waar gaan maken. Ze spreken hun trouwbelofte naar elkaar uit en vertrouwen op elkaar dat ze deze zullen naleven. Maar dan neemt de dagelijks routine het van de romantiek over en wordt de samenwerking op de proef gesteld. De karakterverschillen die eerder als complementair werden uitgelegd, leiden nu wellicht tot onbegrip en onderlinge spanning. Voor het succes zijn ze afhankelijk van elkaar. Een huwelijk lijkt wel een heus cocreatieproces, ook al ben je maar met z’n tweetjes.
Bij een opgave is er sprake van een nog groter risico dat de samenwerking op scherp komt te staan. Je bent namelijk afhankelijk van meerdere partners. Dit brengt met zich mee dat er ook meer perspectieven zijn om rekening mee te houden. En gelet op de complexiteit van de opgave, is het niet vreemd dat je elkaar dan onderweg kwijt gaat raken. De beste intenties kunnen niet voorkomen dat belangen en karakters een keer gaan botsen. De steeds veranderende situatie zet budgetten en tijdschema’s op scherp. Tegenslag en vertraging leiden tot verhitte discussies over haalbaarheid en maakbaarheid. Dat een opgave een keer tot stilstand komt, is eerder de regel dan de uitzondering. Zijn we in staat om over ons eigen belang heen te kijken en het gedeelde belang te zien wat ons verbindt? En als het gevoel van falen ons bekruipt, lukt het ons dan om met een open blik te kijken waar (koppel)kansen liggen? Dit noemen wij de momenten van de waarheid. Hoe wij omgaan met het falen maakt uiteindelijk het grote het verschil in de opgave.
Het sociale contract
Het helpt ons om bij de start bewust stil te staan bij deze risico’s en dit naar elkaar uit te spreken. Ja, we weten dat we lijnrecht tegenover elkaar kunnen komen te staan. Er zullen momenten zijn dat de moed verliezen en willen opgeven. Er is een reële kans dat we niet gaan slagen. En toch zeggen we er ja tegen, we gaan de uitdaging aan. Dit vraagt om een kwetsbare houding van de partners en een sterk onderling vertrouwen! En zo’n omgeving heb je niet zo een-twee-drie gerealiseerd.
Wat dan niet mag ontbreken is een sterk sociaal contract, waarin de basis(voor)waarden met elkaar zijn vastgelegd. Het zijn de concrete spelregels op gedragsniveau, die voor een omgeving moeten zorgen, waarin de deelnemende partners zich gezien, gehoord en gewaardeerd (de 3-G’s) voelen.
In elke stoel een leider
Vanuit dit veilige kader hoop je dat ze in “de vrij” komen te staan en zich (mede-)eigenaar voelen van de opgave. Het sociale contract biedt voldoende ruimte om zaken constructief bespreekbaar te maken. Dit betekent niet dat je erop kunt vertrouwen, dat dit ook door iedereen op het juiste niveau gebeurt. Zelfs met de juiste set aan afspraken, goede intenties en bewust ja-zeggen hoeft te leiden tot het gewenste gedrag bij de ander.
Vandaar dat je er verstandig aan doet om vooral te vertrouwen op jouw eigen handelen. Bij het “in elke stoel een leider”-principe gaan we ervan uit dat iedere partner zelf regie voert. Het is in je eigen belang om ervoor te zorgen dat je honderd procent eigenaarschap bent, maar ook blijft. Zodra een van je parameters op jouw dashboard uitslaat, vraagt dit van jou om een onmiddellijke actie. Deze proactieve en zelfredzame houding wordt van alle teamleden gevraagd. Het dwingt hen om in de juiste energieke stand te staan en brengt beweging op de opgave. Bij dit leiderschapsprincipe hoort ook dat je de ander niet gaat “redden”. Je spreekt elkaar aan, wanneer je merkt dat het (gedeeld) eigenaarschap onder druk komt te staan. En het is prima om te helpen door de juiste vragen te stellen, als dit in het belang van de opgave is. Maar je zit zelf aan het stuur, bent verantwoordelijk en voort regie.
Uitvoeringsdiscipline
Hebben we een sociale contract, dat goed als basis voor samenwerking kan dienen? Zijn we ons bewust van de reële faalkans en zien desondanks toch voldoende kansen om met elkaar de uitdaging aan te gaan? We hebben het leiderschapsprincipe voldoende geladen en ons commitment bekrachtigt met het ja-woord? Beschikt het opgaveteam over alle gewenste kwaliteiten om de opgave het hoofd te bieden? Dan komt het nu neer op de uitvoeringsdiscipline. We gaan doen wat we hebben afgesproken en dat elke dag weer!
Als onderweg de opgave stagneert, weten we waar we bij stil moeten staan. We maken een complete beschouwing en voeren een rijke dialoog op het juiste niveau. Aansluitend kiezen we een interventie die de opgave in beweging brengt. Zonder enige twijfel zouden de huwelijksstatistieken er heel anders uitzien als deze werkwijze zou worden gehanteerd. Maar of dat nou zo romantisch is..